24 Ekim 2021 tarihinde itibari ile Özbek halkı sandık başına gitti. Toplam katılımın %80 olduğu ülkede oyların %80’ini alan Özbekistan Liberal Demokrat Partisi başkanı Şevket Mirziyoyev yeniden cumhurbaşkanı seçildi. Fakat ülkede ciddi bir muhalif hareketin olmaması ve muhalefetinde hükümet yanlısı bir tutum sergilemesi uluslararası medya tarafından oldukça eleştirilen bir durum. Fakat Mirziyoyev 2016 seçimlerine göre %10 oy kaybettiğinide eklememiz lazım. Şimdi temel değerlendirmemize bakalım.
Özbekistanda temel sorun sivil toplum örgütlerinin ve halkın örgütlü bir muhalefete sahip olamaması. Halktan bu yönde güçlü bir baskıda gelmemesi ilginç bir siyasi kültür örneği. Bu durumun oluşmasında uzun seneler totaliter bir yönetim altında olmaları önemli bir etken. Değişim için gerekli olan zihni ve ideolojik altyapının tarihsel süreçte gelişmemesi güçlü bir muhalefetin oluşmasını engelliyor. Ekonomik durum ise güçlü bir orta sınıfın oluşmasına izin vermiyor, ülkede kişi başı gelir yıllık 1.600 dolar civarında ve ülkenin en büyük ihracat kalemleri altın ile tarımsal ürünler oluşturuyor.
Bir diğer sebep ise muhalif partilerin halk ile etkileşimi ise oldukça düşük boyutlarda. Halkı ikna için gerekli araçların kısıtlı olmasının yanısıra halkın siyasi tepkisizliği de birleşince hükümet için oldukça uygun şartlar meydana geliyor. Bu noktada Şevket Mirziyoyevin reformlarının da etkisini görmezden gelemeyiz. Başkan Mirziyoyev uzun seneler süren otoriter anlayıştan sonra önemli bir reform hareketi başlattı. Özellikle dini hayatta bazı kısıtlamaların kalkması ve liberal ekonominin canlandırılması halk için bir umut olmuş durumda ve sıkıntıların oldukça yoğun olduğunun şikayet edilmesine rağmen Mirziyoyev dışında iyi bir aday göremediklerinden yakınıyorlar.
Dış ilişkilerde ise Özbekistanda ciddi bir Rusya etkisi söz konusu. Ülkenin son zamanlarda ciddi bir enerji yatırımı peşinde ve Rusya ile ilk nükleer santralin yapımı için anlaşmış bulunuyorlar. Bunun dışında 2 milyonu Rusyada olmak üzere 2.5 milyon Özbek göçmen işçi olarak çalışıyor, bu kişilerin getirdiği döviz ülke gelirinin 7% tekabül ediyor. Şu anda en büyük tartışma dışarıdan gelen dövizden vergi alımı üzerinde.
Özbekistan için bir an önce ekonomisini çeşitlendirmesi ve orta gelirli ülkeler sınıfına yükselmesi oldukça hayati bir noktada. Bütün Özbekistan için gelecekte refah ve sağlık dilerim.
Yusuf Emre Karaçam
Republic 